Stapelen – stimuleren of afwenden?

Dennis Wiersma, minister voor Primair en Voortgezet Onderwijs heeft zelf een lange schoolloopbaan. Van de mavo door naar de havo, toen een jaartje lerarenopleiding geschiedenis, om daarna sociologie te studeren. Om vervolgens nog de overstap te maken naar bestuurs-en organisatiewetenschappen. 14 jaar studeren vanaf de basisschool. De een moet hier niet aan denken, terwijl de ander het juist plezierig vindt dat je steeds meer kan leren.

Dat steeds verder doorleren noemen we ook wel stapelen. Van alle leerlingen in het voortgezet onderwijs stapelt ongeveer 7 á 8%[1]. Op LinkedIn komen regelmatig verhalen langs van trotse personen die vanuit vmbo of praktijkonderwijs steeds doorgeleerd hebben en uiteindelijk toch hun universitaire masterdiploma in ontvangst mochten nemen. In de landelijke cijfers zijn dit echt uitzonderingen. Van vmbo-basis naar vmbo-kader stapt ongeveer 2,6% over en van vmbo-kader naar vmbo-gl is dat slechts 0,25%. De meeste stapelaars komen uit vmbo-tl (+ vmbo-gl) met in totaal 18,8%. Tot slot maken ongeveer 5,7% van de havoleerlingen de overstap naar het vwo.

Waar wordt het meest gestapeld?

De grootste groep stapelaars zijn vmbo-tl leerlingen. 1 op de 5 a 6 TL-leerlingen stapt na het behalen van het diploma over naar de havo. De verhouding tussen jongens en meisjes zijn redelijk gelijk. De andere leerlingen gaan vrijwel allemaal door naar het mbo.

De afgelopen jaren heeft de regering verschillende maatregelen genomen om leerlingen gelijke kansen te geven om door te kunnen stromen naar een hoger niveau. Per wet is nu geregeld dat leerlingen die vmbo-tl of -gl met succes hebben afgerond en voldoen aan de doorstroomvoorwaarden, in de regel moeten worden toegelaten tot havo 4. Hetzelfde geldt voor havoleerlingen die door willen leren op het vwo.

Het aandeel stapelaars verschilt behoorlijk in het land. De percentages voor vmbo-tl gediplomeerden lopen uiteen van 8% tot 25%. In Amsterdam stapelen 25% van de vmbo-tl leerlingen (cijfers 2020). Van havo naar vwo verschilt tussen de 3% en 11% in het land. Hierbij gaan 11% van de havoleerlingen uit de regio Gooi en Vechtstreek door naar het vwo.

De grote vraag is natuurlijk, waarom kiezen ze hiervoor?

Van oudsher denken met name ouders dat een hoger opleidingsniveau ook beter is. Leerlingen nemen deze visie over. Op zich is hier niets verkeerds aan. De gedachte hierachter is dat de leerling het meeste uit zichzelf kan halen en wellicht gelijke of zelfs betere onderwijskansen benut dan hun ouders. Ouders hopen zo dat hun kind een betere baan kan krijgen later. Wij zijn om die reden groot voorstander van de drempelloze doorstroom. Daar waar de leerling laat zien het niveau aan te kunnen, moet deze ook die gelijke kans krijgen, ongeacht de regio of school waar hij of zij op zit.

Een veelgehoorde ‘klacht’ van stapelen is dat leerlingen “dan maar kiezen voor de havo”, omdat ze geen opleidingskeuze willen of durven te maken op het mbo. Ook de optiek dat havo veel ‘beter’ is dan mbo is toch iets dat bijdraagt aan het stapelen. Wij vinden dit dan weer zonde. Als de ambitie van de leerling hoger ligt dan het huidige opleidingsniveau – en daarom wil stapelen – is het vooral belangrijk om eerst goed te oriënteren op de verschillende opleidingsroutes om bij dat uiteindelijke doel te komen. Dat kan door te stapelen in het voortgezet onderwijs, maar net zo goed via het beroepsonderwijs. Ook op het mbo zijn er hele goede opleidingen waarin de studenten zowel een beroepsdiploma halen en daarnaast goed voorbereid worden op de doorstroom mbo-hbo. Hetzelfde geldt voor hbo-opleidingen waarmee leerlingen toelaatbaar zijn voor een wo-bachelor opleiding.

En nu?

Met De Wereld Van LOB ontwikkelen leerlingen loopbaanvaardigheden en leren ze loopbaandenken. Ons doel hiermee is dat leerlingen – nu en in de toekomst – zelf in staat zijn om passende loopbaankeuzes te maken. Een doelbewuste en weloverwogen stapelroute vinden we helemaal top! Evengoed vinden we de doelbewuste en weloverwogen beroepsroute! Waar het om gaat is dat de leerling zelf beslist welke route het beste past en hij of zij toewerkt naar het eigen loopbaandoel. Of dit nu linksom of rechtsom is, dat maakt ons niet uit. Wel stimuleren wij doormiddel van opdrachten, het opdoen van ervaringen en gesprekken een bewuste keuze. Zodat de beslissing om door te leren niet afhangt van het opgooien van een muntje.

 2022, Daniël en Wendy Kers, De Wereld Van LOB

[1] Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. (2021). Stapelen in het voortgezet onderwijs. OCWincijfers.nl. Geraadpleegd op 4 maart 2022, van https://www.ocwincijfers.nl/sectoren/voortgezet-onderwijs/leerlingen/stapelen-in-het-voortgezet-onderwijs.